Het is hartje zomer en in de stromende regen parkeer ik de auto voor het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Nieuwsgierig loop ik het gebouw binnen. Het is zonder meer uniek te noemen om hier als bezoeker te komen. Dat mag immers alleen op uitnodiging. En die uitnodiging heb ik, van programmamanager Andro Vos. Andro Vos is al ruim veertien jaar werkzaam bij het NFI, in verschillende functies. Zijn carrière nam echter een verrassende wending nadat hij in het kader van internationale samenwerking in Zuid-Afrika een lezing gaf. Vanuit zijn professionele interesse in forensisch onderzoek zag hij kansen in de strijd tegen stroperij. Hij sloeg een pad in dat opmerkelijk veel raakvlakken heeft met de missie van Thika Travel om een positieve bijdrage te leveren aan natuurbehoud.
Stroperij – In hetzelfde rijtje als drugshandel en mensensmokkel
Binnen het NFI heeft Andro Vos zich gespecialiseerd in internationaal programmamanagement en innovatieve projecten. Aangezien criminaliteit grensoverschrijdend is, werkt het NFI ook veel samen met andere landen. Zo is Andro Vos ongeveer tien jaar geleden voor het eerst naar Zuid-Afrika gegaan om lezingen te geven. “Een keer gaf ik een presentatie aan de universiteit van Stellenbosch. Daar waren een heleboel mensen bij van instanties die interesse hadden in forensisch onderzoek, te denken aan de marechaussee, de politie, defensie, brandweer, etc. Toen ik klaar was met de lezing, kwam er een dame naar me toe en zij vroeg of ik wel eens had gedacht aan het inzetten van forensisch onderzoek in de strijd tegen wildlife crime. Nee, dat had ik eigenlijk niet. Daarop nodigde ze me uit om een keer naar het Southern Africa Wildlife College te komen in het Krugerpark. Dat wilde ik wel!”
Dit college bestaat uit een uitgebreide campus en ruimschootse faciliteiten. Hier worden duizenden Wildlife Rangers uit heel Afrika getraind. “Als je dan hoort dat er 250 miljoen dieren – van vlinders tot de big five – per jaar gestroopt worden, er 30 biljoen dollar per jaar in omgaat, dat in de afgelopen tien jaar duizend rangers het leven hebben verloren bij schietincidenten, economieën en gezinnen ontwricht worden, dat er verzoeken uit Azië blijven komen en dat mensen hier hun broodwinning van maken…. De grote vormen van criminaliteit zijn witwassen, handel in wapens en drugs, mensensmokkel, en ik had niet het idee dat er nog een andere vorm is die op nummer vier staat en dat is wildlife crime. Deze syndicaten zijn sterk georganiseerd, gebruiken vaak dezelfde routes als andere handelaren en bovendien financieren ze terroristische bewegingen zoals Boko Haram.”
Forensisch onderzoek bij stroop-crime scenes
“Op een dag in dit college zag ik de directie huilend rondlopen. Op mijn vraag wat er was gebeurd, zeiden ze dat er een neushoorn was doodgeschoten en dat er een kalfje alleen rondliep. In tegenstelling tot eerdere nachten, hoorde ik die nacht geen leeuwen brullen maar het geluid van helikopters die dat kalfje zochten.” De volgende ochtend hoorde Andro dat het kalfje gevonden was en dat hij met de politiehelikopter mee mocht naar de crime scene. “Op twintig meter afstand rook je het kadaver al. En toen zag ik het. Wat was dat groot. Drieduizend kilo. Je verbaast je eerst over de omvang. Dan dat het halve skelet al was opgevreten. En op basis van mijn forensische kennis zag ik een sigarettenpeuk, een voetafdruk, een blikje coca-cola…. Toen verbaasde ik me erover dat hier niks mee gebeurde. Er zijn nooit getuigen, dus de enige manier om dit op te lossen is middels sporenonderzoek. Dat werd mijn missie: ik ga forensisch onderzoek hiernaartoe brengen.”
Hij legt uit dat het niet heel ingewikkeld hoeft te zijn. Als er iemand op vijf kilometer afstand wordt gevonden met een hoorn in de auto, kan diegene zeggen dat hij die heeft gevonden of gekocht. Dan krijgt die persoon slechts een boete voor heling. Maar als deze persoon gelinkt kan worden aan het plaats delict door een bandenafdruk of dna of via zijn telefoon, kunnen we hem aanwijzen als de dader. Met dit idee kwam Andro Vos terug bij zijn directie. Zij hadden wel interesse, maar dan moest er eerst een pilot gedraaid worden. Met subsidie van het ministerie van Economische Zaken verzorgde Andro twee jaar lang trainingen voor rangers in Botswana. In deze training stond het herkennen en veiligstellen van de sporen centraal. De managers van deze rangers kregen ook training in de overdracht aan de politie.
Andro vertelt over het moment waarop hij positieve terugkoppeling ontving over deze training. “Het succes werd duidelijk toen onze collega’s een keer op een seminar waren. Daar vertelde iemand van de overheid van Botswana dat ze forensische training hadden gekregen en dat ze op basis daarvan de stropers te pakken hadden gekregen. En zij wisten niet dat dit collega’s van mij waren dus het was echt gemeend. Toen dacht ik, Yes!” Met deze ervaringen besloot Andro zijn verhaal voor de Europese Commissie in Brussel te doen. Daar heeft hij de omvang van wildlife crime kenbaar gemaakt en wist hij een gevoelige snaar te raken. “Stel nou dat dit zo doorgaat, dan zijn er over tien à twintig jaar helemaal geen dieren meer op het Afrikaanse platteland. Dat betekent dat de mensen geen werk meer hebben. Dan krijg je een exodus naar de steden. Die raken vervolgens overbevolkt. En op een gegeven moment staan ze aan de Europese grens.”
Forensische Academie in Afrika
Met steun van de Europese Commissie startte Andro Vos een lang traject van regionale fondsenwerving. Het doel was om een lokale forensische academie te bouwen en de kennis in te zetten in de strijd tegen stroperij. Uiteindelijk kwam deze academie niet van de grond. “Op een gegeven moment kreeg ik een nieuwe directeur en die had andere prioriteiten. Ondanks dat we een flink bedrag van zes miljoen euro bij elkaar hadden, is het project beëindigd.” Toen besloot Andro het zelf te gaan doen. Dat was echter makkelijker gezegd dan gedaan. Het gaat immers om een miljoenenproject en de steun uit Brussel viel weg omdat zij niet met particulieren werken. De wilskracht van Andro bleek sterk. “Als je een doel hebt in het leven en het moet er komen, dan gaat het er komen.”
Via via kwam Andro in contact met investeerder Fred van Alphen, die wel interesse had in het project. Hij woont zelf de helft van de tijd in Afrika en heeft een hart voor dieren. Op zijn voorstel om het privaat te doen, is Andro het projectplan gaan herschrijven. Hierbij stuitte hij op een uitdaging. “Het probleem is dat die mensen daar op het platteland helemaal geen geld hebben voor dure opleidingen. En als we het privaat gaan doen, dan moest ik wel een businessmodel bedenken dat levensvatbaar is. Toen herinnerde ik me dat Dr. Greg Simpson, de voorzitter van de Veterinarian Wildlife Association South Africa, me jaren terug had verteld dat er ontzettend veel buitenlandse studenten naar Afrika willen komen om te studeren voor wildlife dierenarts.” Het aanbod van dergelijke studieprogramma’s bleek verre van goed georganiseerd. En daar zag Andro kansen.
Wat zij doen, kunnen wij beter, dacht Andro. Zo bedacht hij het plan om een wildlife forensic academy te bouwen met een groot experience lab en met de meest innovatieve technologieën, zoals VR technologie. Studenten uit de hele wereld kunnen hier terecht voor een deel van hun studie, uiteraard tegen betaling. Met deze inkomsten wordt het project gefinancierd om lokale rangers tegen een lager tarief forensische training te geven. Samen met Greg Simpson en Fred van Alphen heeft Andro dit idee verder ontwikkeld. De volgende vraag die opkwam, was de locatie voor een dergelijke academie. Hierbij verschafte Dr. Susan Underkoffler, Program Director bij de Universiteit van Florida, de nodige inzichten. Volgens haar werkt Kaapstad in Zuid-Afrika als een magneet op studenten. Daarmee was de locatie bepaald en voegde Susan zich ook bij het project.
De toekomst van anti-stroperij
Andro wijdt uit over de huidige stand van zaken en de plannen. “Toevallig heb ik ons vanochtend bij de KvK in Zuid-Afrika ingeschreven. Een lid van onze adviesraad zal de financiering van een natuurreservaat en de bouw van de academie verzorgen. Hier gaan we studenten uit alle delen van de wereld ontvangen. Zij krijgen wetenschappelijke training en studiepunten. Er komt 1000m2 academie met een levensechte simulatieomgeving en een observatieruimte. We gaan gelijk groot. Zo ook professionele serious gaming. We hebben een game gemaakt waarbij je in de wereld stapt van een crime scene en waar je doorheen kan lopen en sporen kan verzamelen. Je kan constant de omstandigheden veranderen. Je kan het opeens laten regenen, of een schietincident laten plaatsvinden. Als gevolg moet de student improviseren en heel snel beslissingen nemen. Je loopt dus als het ware een wildlife crime scene binnen en dan zie je een dier half dood liggen. Wat doe je? Je belt een dierenarts. Maar die heeft geen verstand van forensisch onderzoek en besmet de crime scene. Game over.”
Ondanks dat de academie nog niet gebouwd is, heeft Andro al grootse plannen. “Ik heb hier bij het NFI mijn ontslag ingediend. Want ik kan niet allebei doen. Op den duur zullen we ook gaan verhuizen. Het eerste jaar ga ik heen en weer vliegen. Als straks de academie draait en het is levensvatbaar geworden, ga ik ook gewoon die kant op. Ik zou natuurlijk ook hier kunnen blijven tot aan mijn pensioen. Maar dit land is zo gepolijst, je kan hier niet het verschil maken. En als je professional bent, moet je wel het verschil willen maken.”
Andro benadrukt nogmaals de noodzaak tot het ontwikkelen van de academie. Zolang Afrikaanse landen prioriteit geven aan menselijke crime scenes en er capaciteitsgebrek is, komen dieren op de tweede plek. Terwijl tegelijkertijd toerisme zo belangrijk is in Afrika. Deze connectie was een eye-opener voor Andro. “Ik had helemaal niet bedacht dat de reisindustrie zo dicht bij wildlife ligt. Op het Conservation Lab (seminar in Zuid-Afrika over conservation, mei 2019, red.) zag ik deze werelden bij elkaar komen. En ik zag dat dit project zo goed ontvangen werd. Zie bijvoorbeeld Joost (Joost Tania, directeur Thika Travel, red.) die mij op dit Conservation Lab gepositioneerd heeft.”
Het vinden van de juiste bondgenoten blijft een uitdaging. Veel investeerders of partners in het toerisme willen eerst resultaten zien alvorens ze instappen. Andro en zijn team nemen een behoorlijk risico door toch te starten, ondanks dat ze nog niet al het geld bij elkaar hebben. Andro heeft er wel vertrouwen in. “Het laatste waar ik mee bezig ben is rijk worden. Wat we willen is deze kennis beschikbaar stellen, maar tegelijkertijd moeten we er wel van kunnen leven. Wat ik op het Conservation Lab heb geleerd is dat er veel NGO’s met wildlife bezig zijn. En geld is een vies woord, maar je moet het als een business gaan zien. Dan pas wordt het rendabel.” Desondanks is het ook een emotionele business: “Het is heel verdrietig. De grootsheid van de natuur en geldbeluste mensen die eigenlijk deze natuur slopen, dat kan je niet onbewogen laten. Maar de vraag uit de markt naar onder andere hoorns en ivoor zal blijven bestaan. Wat wij eraan kunnen doen is mensen berechten.”
Dieren centraal
Na het indrukwekkende verhaal lopen we de vergaderruimte uit. In één stap verlaat ik de wereld van Zuid-Afrika en betreed ik de steriele omgeving van het forensische lab. Andro laat me een aantal ruimtes en laboratoria zien waar de meest moderne technieken worden gebruikt in de strijd tegen criminaliteit. Fantastisch om te bedenken dat er in 2020 net zo’n vooruitstrevend lab klaar zal staan in Zuid-Afrika. Waar niet de mensen centraal staan, maar de dieren.
