De schrijver in het Vaticaan

19 Mar 2021

Prof. David Rijser, Hoogleraar, historicus, journalist

Links onder in Rafaëls fresco School van Athene schrijft een welgedane man rustig in een boek dat leunt op een zuilbasis. Hij werkt niet alleen: een oudere heer links lijkt hem van informatie, misschien wel dictaat, te voorzien – hij heeft net wat gezegd en kijkt peinzend in de verte, op zoek naar het vervolg. Naast hem draagt ook een jongere man zijn steentje bij door het manuscript met zijn rechterhand vast te houden, terwijl hij zijn linker in vriendschap om de schouder van de schrijver heeft gelegd. Ten slotte is een knaapje van weinig ouder dan een jaar van de partij. Dat hij de stoere geleerden en de eendrachtige samenwerking met misschien wel zijn vader geweldig vindt blijkt uit zijn trotse blik naar ons, de beschouwers. Maar je ziet het ook aan zijn imitatie van het gebaar van de schrijver: hij doet mee met vasthouden.

Als detail uit de School van Athene is deze scène deel van de beroemdste afbeelding die met de klassieke traditie wordt geassocieerd – terecht, want het fresco bevat portretten van onder meer Plato, Aristoteles en Socrates tegen een decor van classicistische architectuur en is gemaakt op het hoogtepunt van een periode die zichzelf vernoemde naar de wedergeboorte van de antieke cultuur, de Renaissance. Maar vooral terecht omdat het fresco die traditie veel letterlijker verbeeldt dan je zou denken, want zoals ook dit detail laat zien (en het staat daarin niet alleen) gaat de School van Athene eigenlijk over overdracht, imitatie en interpretatie.

Juist details kunnen laten zien dat er in die kunstwerken altijd wel wat nieuws is te ontdekken, zoals ook op de School van Athene. En dat rijmt weer met de intentie om in de komende hoofdstukken aan de hand van kunstwerken die iets met de klassieke Oudheid te maken hebben, te laten zien dat je ondanks – of misschien wel juist door – die roem op ‘klassieke’ kunstwerken zelden uitgekeken raakt. Dat zulke kunstwerken mooi, spannend, aangrijpend of hilarisch zijn, maakt ze op zichzelf de moeite waard. Maar de manier waarop we in tweeduizend jaar westerse cultuur onze appreciatie ervan hebben geuit is net zo fascinerend om te volgen.

Het woord ‘klassiek’ zegt het eigenlijk zelf al: het verwijst meestal naar een werk dat oud(er) is. Maar het suggereert tegelijkertijd dat zo’n werk iets heeft wat het nieuw houdt. ‘Klassieke’ werken zijn dan ook door onze hele geschiedenis heen nieuwe culturele reacties blijven veroorzaken.

Die kun je nergens beter bestuderen dan in Rome. Daar beter dan waar ook ter wereld kun je zien hoe het reageren op het klassieke al in de Oudheid zelf begon, bijvoorbeeld toen keizer Augustus in Rome kunst en literatuur uit Athene van vijfhonderd jaar daarvoor zichtbaar liet manipuleren. Augusteïsche literatuur was op haar beurt weer een hoofdinspiratie voor de culturele revival rond Karel de Grote. En zo gaat het verder in Renaissance en Barok, in de Romantiek en het Modernisme.

In de zomer van 2021 wordt in samenwerking met prof. David Rijser en het Koninklijk Nederlands Instituut een reis naar Rome en o.m. Satricum georganiseerd, waar in 2020 een enorme Romeinse villa is blootgelegd door de Nederlandse archeologen. Meer informatie op aanvraag.


Over de auteur

Prof. David Rijser,

Hoogleraar, historicus, journalist

David Rijser (1956) studeerde Klassieke talen en literatuur aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij in 1988 cum laude afstudeerde. Naast een carrière in het onderwijs waarbij hij lesgaf in filosofie, geschiedenis en Grieks en Latijn, werkte hij ook in de journalistiek. In 2006 promoveerde hij cum laude op het proefschrift ‘Raphael’s Poetics: Ekphrasis, Interaction and Typology in Art and Poetry of High Renaissance Rome’ aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij nu nog steeds werkt: Rijser is als specialist op het gebied van de receptie van de Klassieke Oudheid verbonden aan ACASA (Amsterdam Centre for Ancient Studies and Archaeology). David Rijser is per 1 januari 2019 benoemd als bijzonder hoogleraar op de leerstoel Recepties van de Klassieke Oudheid aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn werk als universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam zal hij de komende vijf jaar de reacties op de culturen van de klassieke oudheid in Europese en mondiale context en in historisch perspectief onderzoeken. Het bestuur van OIKOS, de nationale onderzoekschool voor studies op het gebied van de klassieke oudheid, heeft de OIKOS Publieksprijs in mei 2020 toegekend aan David Rijser..

BLIJF OP DE HOOGTE

Ontvang om de week een mail vol reisinspiratie. Naast het nieuwste reisverhaal vindt u ook allerlei originele reissuggesties. Schrijf u nu in!

ONZE SPECIALISTEN

Sabrina Iriks Reisspecialist

Sabrina Iriks

Latijns-Amerika en Poolgebieden specialist.

U bereikt Sabrina Iriks op nr. 073 - 548 20 60 of via s.iriks@experiencetravel.nl

Desire Schaper Reisspecialist

Desiré Schapers

Noord-Amerika, Caribbean, Azië en Europa specialist.

U bereikt Desiré Schapers op nr. 073 - 548 20 62 of via d.schapers@experiencetravel.nl

Kirsten Vluggen Reisspecialist

Kirsten Vluggen

Azië, Amerika en Europa specialist.

U bereikt Kirsten Vluggen op nr. 073 - 548 20 62 of via k.vluggen@experiencetravel.nl

Katrijn Berends Reisspecialist

Katrijn Berends

Noordpool, Afrika en Indische Oceaan specialist.

U bereikt Katrijn Berends op nr. 073 - 548 20 60 of via k.berends@experiencetravel.nl

Corine den Hartog Reisspecialist

Corine den Hartog

Latijns-Amerika, Canada, Amerika en Nieuw-Zeeland specialist.

U bereikt Corine den Hartog op nr. 073 - 548 20 60 of via c.denhartog@experiencetravel.nl

Dionne van Vugt Reisspecialist

Dionne van Vugt

Caribbean, Azië, Afrika, Australië, Nieuw-Zeeland en Pacific specialist.

U bereikt Dionne van Vugt op nr. 073 - 548 20 60 of via d.vanvugt@experiencetravel.nl

Reisspecialist Juliet

Juliet van Huuksloot

Latijns-Amerika & Midden-Amerika Specialist.

U bereikt Juliet van Huuksloot op nr. 073 - 548 20 60 of via j.vanhuuksloot@experiencetravel.nl

Reisspecialist Natasja

Natasja van Eldik

Caribbean & Afrika specialist.

U bereikt Natasja van Eldik op nr. 073 - 548 20 60 of via n.vaneldik@experiencetravel.nl

Reisspecialist Manon

Manon Schuurmans

Caribbean, Noord-Amerika, Afrika, Lapland en Dubai Specialist.

U bereikt Manon Schuurmans op nr. 073 - 548 20 60 of via m.schuurmans@experiencetravel.nl